دولت در شرايطي تصميم دارد كه با افزايش جريمه مشتركان پرمصرف و افزايش تعرفه برق، روند مصرف برق را كنترل و مهار كند كه بسياري از كارشناسان بر اين باورند كه تنها با ابزارهاي قيمتي نمي‌توان ميزان مصرف برق را در دهك‌هاي بالاي درآمدي و دهك‌هاي متوسط (نسبتا پردرآمد) تا اندازه‌ ملموسي كاهش داد؛ چراكه تنها مساله رفتارها و عادت‌هاي مصرفي دليل شتاب در مصرف برق نبوده و عامل مهم‌تر ديگري نظير تكنولوژي وسايل خانگي و مصرف زياد برق از سوي اين وسايل كه در اكثر خانوارهاي شهري و روستايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، عامل شتاب در مصرف برق است.

از سوي ديگر، افزايش مصرف يك گونه وسيله برقي نظير كولر در فصل گرما و روزهاي گرم سال و همچنين تلويزيون در فصل بازي‌هاي جام ‌جهاني نمي‌تواند دليلي بر نبود فرهنگ مصرف و همچنين تاكيد بر تنبيه مصرف‌كنندگان (با استفاده از جريمه) باشد.

مصرف‌کننده مجرم نیست
به گواه اكثر كارشناسان صنعتي، اين موضوع يعني اجازه ورود تكنولوژي‌هاي انرژي بر به كشور و تبع آن به خانه‌ها، همچنين مجوز ساخت وسايل پر مصرف از سوي توليدكنندگان داخلي به حوزه مسووليت سياست‌گذاران بازگشته و مجرم يا متهم استفاده از وسايل پرمصرف نمي‌تواند فقط مصرف‌كنندگاني باشند كه از اين وسايل به منظور تامين رفاه خود در محيط كار يا خانه از آنها استفاده مي‌كنند. اگرچه سوء رفتارهاي مصرفي از سوي برخي از مصرف‌كنندگان كه هنوز با تيغ تيز قيمت تعرفه‌هاي جديد آشنا نبوده، مي‌تواند يكي از علل افزايش مصرف برق و ساير حامل‌هاي انرژي باشد، اما براي بررسي سهم هر يك از عوامل به منظور تصميم‌گيري براي افزايش تعرفه‌ها و همچنين جرايم مشتركان پر مصرف بايد علل سهوي و عمدي اين روند را مورد بررسي قرار داد. اين موضوع آنقدر جدي است كه مديرعامل سازمان بهره‌وري انرژي ايران(سابا) به پايگاه خبري «اكونيوز» گفته است: طرح جایگزینی کولرهای پرمصرف با کولرهای بهینه شده انرژی تدوین شده است و به‌زودی جزئیات آن اعلام می‌شود.

پمپ کولر را بزن!
«سعید مهذب ترابی» مي‌افزايد: کولرهای آبی موجود در کشور در نوع خود منحصر به‌فرد هستند؛ زیرا استفاده از این کولرها صرفا مختص مردم ایران است و در هیچ جای دنیا معمول نیست. وی در بخش ديگري از سخنانش مي‌گويد: این طرح چیزی شبیه به طرح جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای نو است؛ البته با این تفاوت که در این طرح مردم درگیر نخواهند شد و اقدامات اساسی برای اجرای این طرح بین سازمان بهره‌وری انرژی(سابا) و کارخانجات تولیدکننده کولرهای آبی است.
«مهذب ترابی» مي‌افزايد: یکی از هدف‌گذاری‌هاي این طرح کاهش مصرف انرژی کولرهای آبی موجود تا 25 درصد است که با اصلاحات مدنظر در موتورهای کولر و تغییراتی در فضای داخلی کولرها به افزایش بهره‌وری انرژی و افزایش راندمان سرمایشی در این کولرها كمك‌ فراواني خواهد كرد.

سیاست‌های تشویقی
مدیر عامل سازمان بهره‌وری انرژی (سابا)، ادامه مي‌دهد: قصد داریم با سیاست‌های تشویقی و حمایتی از کارخانجات تولید کولرهای آبی و با حمایت‌های فنی و پرداخت کمک‌های بلاعوض یا پرداخت یارانه و تسهیلاتی با سود بانکی اندک تولیدکنندگان را به اصلاح کولرهای موجود در بخش مصرف انرژی ترغیب و تشویق كنيم.
به گفته وي، به زودی نام برندهای كولرهاي گازي که بیشتر از مصرف انرژِی ثبت شده، مصرف مي‌کنند به مردم اعلام خواهد شد.

سهم دولت چیست؟
در همین حال با توجه به افزایش روند جمعیت و رشد تقاضای برق به ویژه در نواحی شهری، کارشناسان معتقدند که وزارت نیرو باید با ظرفیت‌سازی میزان تولید برق در کشور را افزایش دهد.
در این ميان از بین سناریوهای موجود، وزارت نیرو یا باید با ساخت نیروگاه‌های بزرگ ظرفیت تولید برق را افزایش دهد یا با کاهش تلفات برق (حدود 20 درصد بر اساس آماری که وزارت نیرو اعلام می کند) زمینه توزیع بهینه برق را فراهم کند که ظاهرا این وزارتخانه تصمیم دارد با افزایش ساخت نیروگاه‌های کوچک و افزایش راندمان تولید برق این موضوع را پیگیری کند.

ايراني‌ها 4 برابر برق مصرف مي‌كنند
اين روزها كه هواي اكثر استان‌هاي كشور بيش از آنكه هر سال تجربه مي‌كنيم گرم شده و اين گرما مصرف برق را تا حد زيادي بالا برده است، تامين برق مشتركان خانگي به يكي از دغدغه‌هاي اصلي دولت مبدل شده است.
از 50 سال پيش كه شايد لامپ و راديو، تنها وسايل برقي موجود در خانه‌هاي ايراني بود، تا امروز كه در هر خانه‌‌اي حداقل 20 قلم وسيله برقي پيدا مي‌شود، مصرف برق در ميان خانواده‌هاي ايراني به 4 برابر ميانگين جهاني مصرف برق رسيده است. همه ما در خانه‌هاي خود هرسال حدود 2500 كيلو وات ساعت برق مصرف مي‌كنيم، در حالي كه متوسط سرانه برق مصرفي هر مشترك خانگي در جهان حدود 600 كيلو وات ساعت است. اين يعني ايراني‌ها در خانه‌هاي خود 4 برابر متوسط جهاني برق مصرف مي‌كنند. تا 50سال پيش نه خبري از يخچال و مايكروفر بود و نه خبري از ماشين لباسشويي و جارو برقي و ... . فقط بعضي اعيان‌ها يك راديو ترانزيستوري داشتند و يك تلويزيون سياه و سفيد، همين؛ اما امروز در هرجا و هر سطحي از زندگي شهري كه قرار داشته باشيد، انواع و اقسام تلويزيون‌هاي صفحه تخت و LCD و LED و ... و صد البته كامپيوتر و بسياري از وسايل برقي ديگر، به يك جزء جدايي‌ناپذير از زندگي شهري مبدل شده است. شايد استفاده از همين وسايل كه بعضا در مواقع غير ضرور شروع به بلعيدن برق مي‌كنند، اين روزها را به تعطيلي كشانده و خيلي‌ها را از كار و زندگي انداخته است.

30درصد روشنايي؛ مابقي لوازم خانگي
آمارهاي رسمي حاكي از آن است كه فقط 30 درصد برق مصرفي خانوارها در بخش روشنايي و 70درصد ديگر در محورهاي لوازم خانگي، پخت و پز و سرمايش و گرمايش مصرف مي‌شود. به عنوان مثال،‌ امروزه تقريبا تمام خانوارهاي شهري و بيش از 70درصد خانوارهاي روستايي حداقل داراي يك يخچال در منازل خود هستند؛ يعني در حال حاضر بيش از 21 ميليون يخچال و فريزر در ايران وجود دارد. هر سال حدود يك ميليون و 300 هزار دستگاه جديد هم به اين رقم اضافه مي‌شود. 28درصد از سهم برق خانگي به يخچال و فريزرها اختصاص مي‌يابد.

ماشين لباسشويي هم از جمله دستگاه‌هايي است كه هم اكنون بيش از 75درصد از خانواده‌هاي شهري داراي اين دستگاه‌ هستند، يعني بيش از 10ميليون دستگاه ماشين لباسشويي در ايران وجود دارد و سالانه حدود 300هزار دستگاه ديگر نيز به اين تعداد افزوده مي‌شود. مصرف برق ماشين لباسشويي به طور متوسط حدود 1200وات است، اما بخش زيادي از برق مصرفي آن صرف گرم كردن آب مي‌شود. با اين وصف اگر از ماشين‌هاي با ورودي آب گرم استفاده شود يا در موارد غير ضرور از درجه شست‌وشو با آب سرد ماشين لباسشويي بيشتر استفاده كنيم، تا حدود زيادي در مصرف آن صرفه‌جويي مي‌شود.
وضعيت مصرف برق براي سرمايش هم به گونه‌اي است كه حدود 80درصد خانوارهاي شهري و 40درصد خانوارهاي روستايي از كولرهاي آبي و گازي استفاده مي‌كنند. در حال حاضر نزديك به 12 ميليون كولر آبي در خانوارهاي ايراني وجود دارد و سالانه در حدود 500 هزار دستگاه جديد هم به توليد مي‌رسد.

كولرهاي آبي و گازي با توجه به كاربرد زياد آنها در فصول گرم سال، بخش نسبتا زيادي از مصرف كل برق كشور را به خود اختصاص مي‌دهند؛ به طوري كه اگر فرض كنيم 11ميليون كولر آبي به طور متوسط 4ماه در طول سال و هر روز 8 ساعت مورد استفاده قرار گيرند،‌ هر ساله در كشور ما رقمي نزديك به 5 هزار و 810 گيگا وات ساعت فقط صرف برق مصرفي كولرهاي آبي مي‌شود و از طرفي 5/3 ميليون دستگاه كولر گازي نيز در كشور وجود دارد كه ميزان مصرف سالانه برق در اين بخش حدود 18 هزار و 900 گيگا وات ساعت خواهد شد كه تقريبا سه برابر مصرف كولرهاي آبي است.

مراقب پلاسما باشيد
تلويزيون هم يكي از وسايل برقي است كه همانند يخچال تقريبا در ميان تمام خانوارهاي شهري و بيش از 65درصد خانوارهاي روستايي از اين دستگاه استفاده مي‌شود. مصرف برق تلويزيون‌هاي پلاسما كه در سال‌هاي اخير خريد و استفاده از آنها رشد فراواني داشته است،‌ در برخي موارد بسيار بيشتر از تلويزيون‌هاي لامپي قديمي است (به عنوان مثال يك تلویزيون پلاسماي 50 اينچ در حدود 500 وات برق مصرف مي‌كند).

امروزه حدود 13 ميليون تلویزيون در ايران وجود دارد و ميزان قابل توجهي از برق مصرفي بخش خانگي، به اين دستگاه‌ها اختصاص دارد. بد نيست بدانيد كه اوج مصرف برق در كشور به دليل استفاده مصرف‌كنندگان بخش‌هاي تجاري و خانگي است، نه توليدكنندگان صنعتي. از همين رو براي تامين برق مورد نياز در ساعات «پيك» بايد سرمايه‌گذاري كلاني براي احداث نيروگاه‌هايي انجام شود كه فقط چند ساعت در طول شبانه روز (آن‌هم براي تامين برق مشتركان خانگي و تجاري) به توليد برق بپردازند.