شاخص كالاهاي اساسي در جهان R.J. CRB Index



با پيشرفت تكنولوژي و پيچيده شدن روابط اقتصادي و تجاري در دنيا به‌خاطر گستردگي‌اين روابط هر روز شاهد آن هستيم كه تصميم‌گيري در مسائل مربوط به تجارت پيچيده‌تر و مشكل‌تر مي‌شود، از ‌اين رو تصميم گيران و تصميم سازان روابط اقتصادي در دنيا همواره در‌اين تلاش‌اند تا با بهره گيري از شاخص‌هاي معين و يكسان بتوانند آينده بازار و اقتصاد را در سطح كلان پيش‌بيني نمايند و از طرف ديگر اتفاقات و رخدادهاي اقتصادي را در جهان جداي از مسائل و رويدادهاي سياسي تجزيه و تحليل کنند تا از‌اين طريق بتوانند براي ادامه مسير خصوصا در بحران‌ها تصميمات درست تري اتخاذ کنند. امروزه يكي از شاخص‌هايي كه در دنيا ملاك عمل فعالان اقتصادي و مورد علاقه سياستمداران قرارگرفته شاخص R.J (Reuters/Jefferies CRB Index) است.‌اين شاخص در دنيا به شاخص كالاهاي اساسي يا شاخص مواد اوليه مورد نياز در دنيا مشهور است و مهمترين فاكتور و مشخصه‌اين شاخص آن است كه تغييرات در روند آن چه صعودي، چه نزولي با فاصله زماني 2 تا 4 هفته در بورس‌هاي دنيا عينا تكرار مي‌شود و نزول‌اين شاخص هشدار كاهش شاخص بورس‌ها خصوصا بورس اوراق بهادار است و همچنين در قيمت موادي چون فولاد تاثير مستقيم دارد. هرچند خود فولاد در دسته‌بندي‌ اين شاخص جاي نمي‌گيرد، اما روند‌اين شاخص با نوسانات قيمت فولاد كاملا تطبيق دارد. از‌اين رو بر آن شديم تا با معرفي ‌اين شاخص به فعالان اقتصادي يكي از ابزارهاي جهاني پيش‌بيني وضعيت آينده را معرفي مي‌کنیم. هر چند ‌اين شاخص در حدود 50 سال است جزو فاكتورهاي مهم براي تصميم گيري در كشورهاي صنعتي به كار مي‌رود، اما تاكنون در بين اقتصاددانان‌ايران كمتر مورد توجه قرار گرفته است و همچنين در ميان فعالان اقتصادي شاخصي ناآشنا محسوب مي‌شود.

معرفي شاخص R.J/CRB Index
در حدود 50 سال است كه‌اين شاخص در عرصه كالا و بازارهاي جهاني تغييرات را ‌اندازه‌گيري مي‌نمايد و با بهره‌گيري از كالاهاي اساسي در بازار همچون نفت، شكر، آلومينيوم، گاز طبيعي و همچنين كالاهاي سرمايه‌اي چون طلا و نقره در تصميم‌گيري در بانك‌هاي مركزي‌، فعاليت‌هاي اقتصادي دولت‌ها و بازارهاي مهم غير دولتي به عنوان يك مبناي مقايسه(Benchmark) براي قيمت و تغييرات قيمت در بازار كالاهاي اساسي محسوب مي‌گردد. همچنين شاخص R.J/CRB Index در حال حاضر علاوه بر‌اينكه مبناي مقايسه در بازار مي‌باشد خود به عنوان يك روش (Methodology) محاسباتي دقيق و روشن مطرح است كه مي‌توان از آن براي تغييرات و پيش‌بيني‌هاي بلند مدت استفاده کرد. اين شاخص امكان انتشار و بيان اطلاعات را به صورت به هم پيوسته و جزئي، آن هم به صورت بصري و بسيار قابل فهم براي عموم مردم فراهم کرده است، به طوري كه به واسطه ابزار بصري ارائه آن از قابليت فهم بالايي برخوردار است.

در قسمت اول توضيحاتي درباره شاخص‌هاي كالايي داده شد و در اين قسمت تعدادي ديگر از شاخص‌ها مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

شاخص R.J/CRB Index
در سال 1957 شاخصي به عنوان شاخص رويترز(Reuters CBR Index) براي ارزيابي قيمت كالاهاي اساسي در آينده بوجود آمد. تا سال 1961‌اين شاخص 9 بار دچار تغييرات شد و هر بار با طراحي جديد و اضافه شدن متغير‌هاي جديد به آن تغيير يافت، اما در همه حال به عنوان يك مقياس براي ارزيابي بازار مطرح بوده است تا جايي كه در آن سال‌ها كالاهايي چون تخم مرغ، جو، كائوچو، سيب زميني و پشم نيز در آن بود اما‌اين نوع از كالاها در سال‌هاي بعد حذف گرديد و تنها كالاهايي با ابعاد جهاني در آن باقي ماند. در آن سال‌ها ‌اين شاخص بيشتر در محدوده مواد غذايي بود و ارزيابي آن وضعيت غذا را در دنيا به نمايش مي‌گذاشت. اما در سال 1987 با اضافه شدن نفت‌خام‌، گازوئيل، گاز طبيعي و جايگزيني گندم به جاي ساير اقلام غذايي به شكل كنوني آن تغيير فرم داد. و در نهايت در سال 1995‌اين شاخص توانست شكل كلي خود را به دست آورد و پس از 10 تغيير اساسي شاخص رويترز به شاخص R.J/CRB Index تغيير نام يافت تا تاريخ جديد‌اين شاخص آغاز شد. این شاخص در ابتدا یعنی در سال 1974 شامل 27 قلم جنس بود که طی سال‌ها کمتر شده و سرانجام در سال 2005 به 19 قلم محصول رسید. در حال حاضر‌اين شاخص شامل 19 كالاي اساسي است و تغييرات قيمتي در‌اين كالاها در 4 دسته كلي مورد ارزيابي و محاسبه قرار مي‌گيرند و در دوره‌هاي يك تا 6 ماه ميانگين قيمت آن دوره، مبناي محاسبات مربوط به شاخص است.
در حال حاضر 19 كالاي ‌اين شاخص عبارتند از : 1- آلومينيوم 2- كاكائو 3- قهوه 4- مس 5- ذرت 6- پنبه 7- نفت خام 8- طلا 9- نفت كوره 10- روغن خوك 11- دام زنده 12 - گاز طبيعي 13- نيكل 14- آب پرتقال 15- نقره 16 - سويا 17- شكر ‌18- بنزين بدون سرب 19- گندم

جالب‌ترين كالاي‌اين شاخص آب پرتقال است. هر چند در‌ ايران ‌اين كالا جزو كالاهاي اساسي نيست، اما در ساير نقاط دنيا داراي بورس مي‌باشد مانند بورس آب پرتقال ريودوژانيروي برزيل كه واحد معامله آن مانند واحد نفت، بشكه است.


ارزش وزني و نحوه دسته بندي شاخص R.J/CRB Index
شاخص R.J/CRB Index به چهار دسته كلي براي رسيدن به هدف خود تقسيم بندي شده است كه دسته اول صرفا شامل مشتقات نفت خام و دسته دوم شامل هفت كالاي بسيار پرطرفدار و پرخريدار (Highly‌liquid) است. دسته سوم شامل چهار كالاي نسبتا پرطرفدار و دسته چهارم شامل 5 كالاي توليدي مختلف با ارزش است.
به‌جز گروه يك در سه دسته ديگر تمامي‌كالاها با ارزش وزني يكسان هستند. در جدول شماره يك ارزش وزني شاخص آمده است.
در مجموع‌، اين شاخص را علاوه بر‌اين 4 دسته به دو صورت ديگر نيز مي‌توان ارزيابي كرد؛ روش اول بر اساس كالاهاي 19گانه مانند شكل شماره يك.



منبع دنیای اقتصاد نویسنده : محسن پروان